Η επικοινωνία μέσα στην οικογένεια μπορεί να περιγραφεί με συγκεκριμένους ρόλους που αναλαμβάνουμε. Αυτοί οι κρυμμένοι ρόλοι που παίρνουμε στις σχέσεις μας με τους άλλους μπορεί να ποικίλουν ανάλογα με τον ποιον έχουμε απέναντί μας και τι θέλουμε να πετύχουμε.
Στο άρθρο αυτό περιγράφουμε αυτούς τους ρόλους, γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η επικοινωνία των ενηλίκων μέσα στην οικογένεια μεταφέρει πρότυπα και στα παιδιά μας.
Ας δούμε αρχικά τι αναζητούμε στις σχέσεις μας με τους άλλους:
1.Την προσοχή. Νιώθουμε άσχημα όταν κάποιος μας αγνοεί. Νιώθουμε απόρριψη, μείωση της αξίας μας, αδυναμία.
2. Επιβεβαίωση, ότι είμαστε σωστοί, καλοί, ικανοί. Αναγνώριση της αξίας μας.
3. Ασφάλεια. Ότι οι άλλοι θα είναι πάντα εκεί για μας.
4. Μερικές φορές αναζητούμε την αποκλειστικότητα της αγάπης και της προσοχής. Αυτό συμβαίνει συνήθως όταν αισθανόμαστε ανασφάλεια και φόβο μήπως ο άλλος μας εγκαταλείψει.
5. Ισως μας ενδιαφέρει να μπορούμε να ελέγχουμε τον άλλο για να μας δώσει αυτό που θέλουμε ή για να μη μας ζητά κάτι που δεν θέλουμε να δώσουμε.
Προσπαθώντας ως ενήλικες να πάρουμε όλα ή κάποια από τα παραπάνω, συνειδητά ή ασυνείδητα, μπαίνουμε σε ρόλους. Αυτοί οι ρόλοι μας προστατεύουν και μέσω αυτών ελέγχουμε την επικοινωνία με τους άλλους. Ας δούμε μερικούς:
ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΗΣ: Σχετίζεται με τους άλλους μέσα από τις φωνές και την απειλή και έτσι τους εξαναγκάζει να κάνουν αυτό που θέλει. Έχει δημιουργήσει μια σχέση φόβου. Αυτός που σχετίζεται με τον «τρομοκράτη» αισθάνεται ότι κινδυνεύει. Η αίσθηση του κινδύνου είναι ένας αυτόματος μηχανισμός, που οι περισσότεροι από εμάς έχουμε, όποτε κάποιος μας υψώνει έντονα τη φωνή του.
Τι πιστεύει ο «τρομοκράτης»: αυτός που φωνάζει και είναι θυμωμένος έχει πάντα δίκιο.
Παράδειγμα: «έχω βαρεθεί να ακούω αυτά που μου λες. Να το ξέρεις, θα σηκωθώ να φύγω».
Ο «τρομοκράτης» ελέγχει τους άλλους μέσα από το φόβο.
ΘΥΜΑ: Αισθάνεται αδύναμος/η και αδικημένος/η. Το θύμα ενεργεί μέσα από το παράπονο και συνήθως λυπάται τον εαυτό του. «Εγώ φταίω που ήμουν καλός μαζί σου».
Τι πιστεύει το «θύμα»: «είμαι το θύμα και εσύ είσαι υπεύθυνος για την ευτυχία μου, τη δυστυχία, την ικανοποίησή μου. Έχω αδικηθεί άρα είμαι πάντα ο «καλός». Με αυτό τον τρόπο σου δημιουργώ ενοχές. Εσύ φταις αν εγώ δεν είμαι καλά».
Παράδειγμα: «Κάνε ό,τι καταλαβαίνεις, έτσι κι αλλιώς πάντα το δικό σου γίνεται», «Εγώ προσφέρω στους άλλους αλλά κανείς δε με καταλαβαίνει».
Το «θύμα» ελέγχει τους άλλους μέσα από την ενοχή.
ΑΠΟΜΑΚΡΟΣ: Προστατεύει τον εαυτό του μην έχοντας ιδιαίτερη συναισθηματική επαφή με τους άλλους. Αν κάποιος φωνάζει ή ζητά κάτι, ο «απόμακρος» αποσύρεται χωρίς να μπει σε ουσιαστικό διάλογο ή να εκφράσει τις ανάγκες και τα συναισθήματά του.
Αν συνδυάσουμε τον «απόμακρο» με το «θύμα», κόβουμε την επικοινωνία και κάνουμε μούτρα. Ο άλλος νιώθει ότι φταίει για ό,τι έχει συμβεί και προσπαθεί να μας κάνει να του μιλήσουμε ή να χαμογελάσουμε γιατί του λείπει η επικοινωνία.
Ο «απόμακρος» ελέγχει τη σχέση κρατώντας απόσταση και δημιουργώντας στους άλλους την ανάγκη να έχουν την προσοχή και την αποδοχή του.
ΑΝΑΚΡΙΤΗΣ: Έχει μάθει ότι μπορεί να βάλει τους άλλους σε αμυντική θέση ασκώντας συνεχή κριτική. Με αυτό τον τρόπο, αν ο συνομιλητής του είναι ανασφαλής, καταλήγει να απολογείται για τις πράξεις του και να αισθάνεται μειονεκτικά. Με αυτόν τον τρόπο ο «ανακριτής» μειώνει την αίσθηση της αξίας και της ικανότητάς του σημαντικού άλλου.
Παράδειγμα: «Δεν το κάνεις καλά. Τι τρόπος είναι αυτός; Γιατί είσαι έτσι; Το σωστό είναι αυτό ή το άλλο. Δεν έχεις δίκιο».
Ο «ανακριτής» ελέγχει τους άλλους μέσα από την επίκριση.
ΕΝΗΛΙΚΑΣ: Αισθάνεται εμπιστοσύνη μέσα στη σχέση και δεν έχει ανάγκη να την ελέγξει Είναι ένας ώριμος άνθρωπος που σέβεται τον εαυτό του και εκτιμά την αξία του. Δεν περιμένει από τους άλλους να τον επιβεβαιώσουν και διεκδικεί αυτό που θέλει με σεβασμό προς τον άλλο και τον εαυτό του. Επικοινωνεί τις ανάγκες του από τη θέση του «ΕΓΩ», μιλά δηλαδή για το δικό του συναίσθημα χωρίς να κατηγορεί ή να μειώνει τον άλλο.
Παράδειγμα: «Χρειάζομαι να μου μιλάς με σεβασμό και χωρίς φωνές. Όταν φωνάζεις ταράζομαι, φοβάμαι και μπλοκάρω, χάνω τα λόγια μου».
-----------------------------------
Ράνια Φιλίνδρα
Ψυχολόγος-Οικογενειακή θεραπεύτρια
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Εάν επιθυμείτε να μοιραστείτε προβληματισμούς και ανησυχίες για το ρόλο σας ως γονέα και τις επιλογές σας γενικότερα ως ενήλικα, μπορείτε να δηλώσετε συμμετοχή στο βιωματικό εργαστήριο για ενήλικες που συντονίζει η κα Φιλίνδρα. Μάθετε περισσότερα κάνοντας κλικ ΕΔΩ.
