Σμαράγδα Μανταδάκη-Παπαδοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Διδακτικής της Νεοελληνικής Γλώσσας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων-Συγγραφέας
Συνέντευξη στην εκπομπή ‘Στα άκρα’ με τη Βίκυ Φλέσσα (17-02-12) - A’ Μέρος:
Διαβάστε τα σημεία που ξεχωρίζουμε και απομαγνητοφωνήσαμε για εσάς ή δείτε το video κάνοντας κλικ στο http://www.ert.gr/webtv/index.php/component/k2/item/4087-Smaragda-Mantadakh-A%CE%84-Meros-17-02-2012.html#.UIZfgmctEVg
Τα σημεία της συνέντευξης που ξεχωρίσαμε:
[03:05] Τα παραμύθια κάνουν καλό στην ψυχή μας. Είναι η ταυτότητά μας. Είναι ένας οδηγός ζωής, εκείνο που ελπίζουμε και περιμένουμε, για να βγούμε καλύτεροι από το ν εαυτό μας.
[03:37] Ένα παραμύθι όποια στιγμή το ακούσουμε είναι ένα διαφορετικό παραμύθι. Το ίδιο παραμύθι μπορεί να δουλεύει καλά και σ’ ένα αγόρι και σ’ ένα κορίτσι.
[04:10] Γιατί κολλάμε μ’ ένα παραμύθι;
Το παραμύθι σκεπάζει τα ένστικτά μας, γιατί κρύβεται μέσα στα σύμβολα και τα σύμβολα είναι αντικειμενικά και πανανθρώπινα
[05:35] Τα παραμύθια είναι απλοί, θνητοί άνθρωποι που περνούν από δυσκολίες, βρίσκουν λύσεις. Το παραμύθι με ασφάλεια θα σου πει ότι οι άλλοι σε αγαπούν, μπορείς να κερδίσεις το σεβασμό τους. Τα παιδιά το έχουν ανάγκη, είναι ανασφαλή και θέλουν να ξέρουν ότι έχουν τους δικούς τους ανθρώπους που τ’ αγαπούν και τα φροντίζουν.
[06:51] Μήπως ο μαγικός κόσμος των παραμυθιών μας απομακρύνει από τη λογική και δεν ευνοεί τη λογική σκέψη που απαιτείται να έχει ένας ρεαλιστής και επιτυχημένος μεθαύριο επαγγελματίας;
Τα ένστικτά μας είναι κάτι που δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε. Είναι η πλευρά του εαυτού μας που πρέπει να φροντίζουμε όσο και η λογική μας και στα μικρά παιδιά έχει μεγάλη σημασία. Τα παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς παραμύθια είναι πληγωμένα παιδιά, χρειάζονται φροντίδα, ίαση, που τη δίνουν τα παραμύθια. Ένα τέτοιο παραμύθι είναι το «Χίλιες και μία νύχτες» που είναι χίλια και ένα παραμύθια για την ίαση της ψυχής. Ο βασιλιάς έχει μία σύζυγο που με το χρόνο αποκτούν προβλήματα, όπως μπορεί να συμβαίνει και σε άλλες σχέσεις. Ο αδερφός του βασιλιά, που είναι ο άλλος του εαυτός, του λέει ότι η γυναίκα του δεν του είναι πιστή και ο βασιλιάς πληγώνεται και δεν έχει εμπιστοσύνη στο γυναικείο φύλο. Στρέφεται στη λαγνεία και ζητά δια νόμου να του φέρνουν κάθε βράδυ μια νεαρή κοπέλα που το πρωί θα την εκτελούν (για να αποφύγει την προδοσία και να τιμωρήσει όλες τις γυναίκες). Αφού σκοτώθηκαν πολλές έρχεται η σειρά μιας κοπέλας, μορφωμένης που ξέρει τον βασιλιά από παιδί και τον αγαπά αληθινά. Αυτή μάχεται για την επιβίωσή της, θέλει να δικαιώσει και τις υπόλοιπες κοπέλες που χάθηκαν και αντιπροσωπεύει το ‘εγώ’ του βασιλιά. Αυτή είναι η Σεχραζάτ που δέχεται να περάσει τη νύχτα με τον βασιλιά αλλά του ζητά να του πει ένα παραμύθι στο τέλος της νύχτας. Η αδερφή της τής δίνει οδηγίες για το πώς να το αφηγηθεί και τι να βάλει στην ιστορία. Η κοπέλα είναι εξαιρετική αφηγήτρια και με ευρηματικότητα βάζει στο παραμύθι ό,τι βλέπει γύρω της. Το ξημέρωμα σταματά να διηγείται, αλλά έχει πια κερδίσει το ενδιαφέρον του βασιλιά για το ποια είναι η συνέχεια του παραμυθιού, οπότε την αφήνει να ζήσει για άλλη μια μέρα. Αυτή είναι και η διάρκεια του παραμυθιού «Χίλιες και μια νύχτες» κι έρχεται να καλύψει τις εσωτερικές αναζητήσεις που συμβαίνουν στην ψυχή του βασιλιά… Το ταξίδι της ψυχανάλυσης.
Στα ελληνικά παραμύθια συνήθης φιγούρα ήταν ο «σπανός» που κινείται μεταξύ εξυπνάδας και πονηριάς σε αντίθεση με τον παπά που έχει τα γένια και συμβολίζει το ήθος της ορθοδοξίας.
15:50 Τα ελληνικά παραμύθια έχουν χιούμορ, υπερβολή, μεταφορές, παίζουμε με λέξεις. Τα παραμύθια λέγονται τον χειμώνα και το βράδυ. Τα γερμανικά δεν έχουν συναίσθημα, το οποίο το εκφράζουν με πράξεις (π.χ. σε αποκεφαλίζω), αλλά βασίζονται στη λογική.
[19:20] Με ένα παραμύθι μπορείς να δηλώσεις την ταυτότητά σου. Υπάρχουν παθήσεις όπου δεν μπορείς να πεις μια ιστορία, τότε δεν ξέρεις ποιος είσαι. Χάνεις την ταυτότητά σου. Η ταυτότητα συμβαδίζει με τη ζωή και την ιστορία σου
20:12 Κάποια παραμύθια αφορούν σ ένστικτα όπως η βία, η σεξουαλικότητα . Πρέπει να μιλάμε γι’ αυτά στα παιδιά; Μία σχολή λέει ότι δεν πρέπει, ενώ μια δεύτερη σχολή λέει ότι τα πολύ τρομακτικά τα δίνουμε γιατί μιλούν στο εκείνο, τη ζωώδη πλευρά που καλό είναι να εκφραστεί μέσα από το παραμύθι, για να αναζητήσουμε τα καλά που θα μας πάνε σε άλλο επίπεδο (εγώ και υπερεγώ). Το υπερεγώ είναι αυτό που θέλω να γίνω, η ανώτερη η πνευματική πλευρά που έχει απαλλαγεί από ένστικτα. Το παραμύθι μέσα από τα σύμβολα κάνει μια καλή ψυχανάλυση, χωρίς να το καταλαβαίνουμε τόσο για αυτόν που ακούει όσο και για τον αφηγητή.