Τις πρώτες φορές που το παιδί σάς ανακοινώσει ότι θα γράψει τεστ, οι προκαταρκτικές συζητήσεις που - ίσως- έχετε κάνει μαζί του για τη χρησιμότητα των τεστ θα φανούν πολύ χρήσιμες. Ωστόσο, και πάλι θα πρέπει να του υπενθυμίσετε ότι ο βασικός στόχος είναι να ελέγξει το ίδιο την πρόοδό του και να γίνει ακόμα καλύτερο.

Επιπλέον, η θετική στάση για τα τεστ και τις εξετάσεις ενισχύεται με τους εξής τρόπους:

Α) Βοηθήστε το παιδί να μάθει να αυτοαξιολογείται και να θέτει τους δικούς του στόχους κάθε φορά. Με τον τρόπο αυτό θα κινητοποιηθεί περισσότερο, γιατί το τεστ θα γίνει δική του υπόθεση. Κάντε κλικ ΕΔΩ για να δείτε ενδεικτικές φράσεις με τις οποίες μπορείτε να το βοηθήσετε προς αυτή την κατεύθυνση.

Β) Εν όψει των εξετάσεων/τεστ ας μην αντιδράτε με πανικό και υπερβολές. Απεναντίας πρέπει οι ρυθμοί και οι συνήθεις ασχολίες να κυλούν σε φυσιολογικούς ρυθμούς. Εάν υιοθετήσετε μια συμπεριφορά ή μια καθημερινότητα αγχώδη και δυσάρεστη σε σχέση με τα συνηθισμένα, ενδέχεται το παιδί να δυσφορεί και φυσικά να προτιμά "Μια ζωή χωρίς τεστ".

Γ) Υπενθυμίστε στο παιδί ότι το τεστ είναι ένας τρόπος για να δει πού έχει φτάσει. Επομένως, το αποτέλεσμα του τεστ είναι μια "πληροφορία" χρήσιμη μεν για το σκοπό της αυτοαξιολόγησης, που όμως δεν προσδιορίζει την ποιότητα του παιδιού αναφορικά με την προσωπικότητά του και για αυτό δεν επηρεάζει τις σχέσεις με τα αγαπημένα του πρόσωπα.

Ας μην ξεχνάτε ότι κι εσείς ως γονείς δεν πρέπει να αρκείσθε στα τεστ για να ενημερωθείτε για την πρόοδο του παιδιού σας. Θα πρέπει να παρατηρείτε το παιδί κατά την προετοιμασία τους και να συζητάτε με τον εκπαιδευτικό συχνά, ώστε να πληροφορείσθε επαρκώς για το πώς μαθαίνει αλλά και πώς αναπτύσσεται γενικότερα.

Πώς θα αποφύγουμε τα λάθος μηνύματα για τα τεστ/διαγωνίσματα/εξετάσεις και θα δώσουμε στα παιδιά μας την κατάλληλη υποστήριξη;
 
Επειδή όλα ξεκινούν από τα πρώτα τεστ των παιδιών, θα πρέπει από την Α' Δημοτικού οι γονείς να εξηγήσουμε στο παιδί τι είναι τα τεστ και πώς πρέπει να βλέπει τις εξετάσεις γενικότερα. Το ζητούμενο είναι να βοηθήσουμε το παιδί να εξοικειωθεί με τα τεστ, ώστε να μην τα βιώνει σαν κάτι αρνητικό, που ενδεχομένως χρωματίσουν εξίσου αρνητικά την εμπειρία της σχολικής μάθησης.

Μπορείτε να ακολουθήσετε 3 βήματα:

• Κουβεντιάστε με το παιδί και εξηγήστε του γιατί του είναι χρήσιμα τα τεστ. Δείτε ΕΔΩ τι μπορείτε να πείτε στο παιδί.

• Εξηγείστε στο παιδί ότι το τεστ είναι μια εύκολη υπόθεση, όταν καθημερινά κάνει αυτά που τον συμβουλεύουν οι δάσκαλοί του και φροντίζει να λύνει τις απορίες του (δηλαδή ρωτά).

• Κουβεντιάστε με το παιδί και εξηγήστε του το νόημα του αποτελέσματος ενός τεστ. Δείτε ΕΔΩ τι είναι χρήσιμο να τονίσετε στο παιδί.

Όταν έρχεται η ώρα του τεστ, το βάρος πρέπει να πέφτει στα εξής:

• Το παιδί να καταλάβει ότι η ουσία του τεστ  δεν είναι ο «βαθμός» ούτε η σύγκρισή του με άλλους

• Το παιδί να μάθει να εργάζεται σωστά

• Το παιδί να αναπτύξει θετική στάση για τις δοκιμασίες γενικώς

• Το παιδί να χτίσει την αυτοπεποίθηση και την αυτονομία του

Γι' αυτό δείτε ΕΔΩ ποια είναι τα "λάθος" μηνύματα που δεν πρέπει να δώσετε στο παιδί σας για τις εξετάσεις/τεστ.

Η αξιολόγηση είναι κομμάτι της ανθρώπινης δραστηριότητας που συνδέεται με την ανάγκη για αναγνώριση, το κίνητρο της επίδοσης και τελικώς την αυτογνωσία. Επομένως, οι εξετάσεις και τα τεστ ως  βασικό στοιχείο της σχολικής ζωής δεν εξυπηρετούν απλώς τις διαδικασίες επιλογής, αλλά βοηθούν πρώτα πρώτα τους ίδιους τους μαθητές να σταθμίσουν τις ικανότητές τους και να αποτιμήσουν τα αποτελέσματα της προσπάθειάς τους.
 
  Όμως, πόσο κοντά σε αυτές τις παρατηρήσεις είναι οι συνηθέστερες σκέψεις που κάνουμε εμείς οι γονείς, όταν πληροφορούνται ότι το παιδί τους θα γράψει τεστ στο σχολείο;
Ποια είναι τα σωστά μηνύματα που πρέπει οι γονείς να περνούν στα παιδιά τους για τη σημασία των τεστ και των σχολικών εξετάσεων;

Πριν διαβάσετε τις συμβουλές για το πώς μπορείτε να καθοδηγήσετε τα παιδιά σας, όταν προετοιμάζονται να γράψουν τεστ/διαγώνισμα/εξετάσεις, είναι χρήσιμο να έχετε σκεφθεί πώς εσείς βλέπετε τις εξετάσεις του παιδιού σας.

Δηλαδή αναρωτηθείτε ποιες είναι οι πρώτες σκέψεις σας, όταν πλησιάζει ο καιρός των εξετάσεων ή το παιδί σας ανακοινώνει ότι τη Δευτέρα θα γράψουν τεστ στην Ιστορία.

Επειδή οι δικές σας σκέψεις είναι η αρχή του νήματος, κάνοντας κλικ ΕΔΩ θα έχετε την ευκαιρία να αναρωτηθείτε για το πώς βλέπετε εσείς αυτό το θέμα και να διαπιστώσετε εάν έχετε τη σωστή οπτική ή κάτι πρέπει αναθεωρήσετε το θέμα εξετάσεις.

Συνεχίζοντας την αναφορά μας στους παράγοντες που συμβάλλουν στην αποτελεσματικότερη μελέτη, θα αναφερθούμε σ’ αυτούς που συνδέονται με τη συγκέντρωση και την απομνημόνευση. Γνωρίζοντας και ελέγχοντας αυτούς τους παράγοντες, μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί μας να μελετά με πιο αποδοτικό τρόπο.

Η συγκέντρωση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη θέληση, αλλά και από ορισμένους εξωτερικούς παράγοντες:

• οτιδήποτε δεν σχετίζεται άμεσα με το στόχο μελέτης της κάθε μέρας (π.χ. τηλεφωνική επικοινωνία με φίλους, κοινωνικές επισκέψεις, ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές εκπομπές κλπ) είναι πιθανό να διασπάσει την προσοχή του παιδιού και γι’ αυτό πρέπει να προσπαθούμε να το αγνοεί. Μπορεί να ασχοληθεί μ’ αυτό μόλις πετύχει τον ημερήσιο στόχο του.
• αναγκαία είναι η ως ένα βαθμό απομόνωση των βιοτικών και συναισθηματικών προβλημάτων.
• ένα αναπαυτικό κάθισμα και ένας χώρος μελέτης χωρίς πολλά ερεθίσματα, βοηθούν στη διατήρηση της προσοχής.
• η σωστή διατροφή και ο επαρκής ύπνος που έχει προηγηθεί καθυστερούν την κόπωση.
• για την αποφυγή της κόπωσης, και εφ’ όσον υπάρχει το χρονικό περιθώριο, μία ημέρα της εβδομάδας είναι καλό να αφιερώνεται σε ανάπαυση και ενασχόληση με ευχάριστες δραστηριότητες, όπως ο αθλητισμός, η μουσική, τα χόμπυ κλπ.

Η ικανότητα απομνημόνευσης των όσων διαβάζουμε ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Έτσι π.χ. ένας οπτικός τύπος μαθαίνει καλύτερα όταν περιεργάζεται οπτικά τα σχήματα, τις εικόνες, τα κείμενα. Για έναν ακουστικό τύπο όμως είναι καλύτερα να περιγράφει «από μέσα του», να διαβάζει δυνατά ή ακόμα και να ηχογραφεί (π.χ. με ένα κινητό τηλέφωνο) ένα δύσκολο κείμενο, προκειμένου να το αφομοιώσει καλύτερα! Σε γενικές πάντως γραμμές, για να πετύχει το παιδί την καλύτερη δυνατή απομνημόνευση, πρέπει:

• να αρχίζει το διάβασμα από τα δυσκολώτερα σημεία.
• όπου μπορεί να χρησιμοποιεί μνημονικά τρυκ (ομοιοκαταληξίες, ακρώνυμα, ποιηματάκια, σχήματα κλπ) για να συνδέει τις πληροφορίες μεταξύ τους.
• να κρατά σημειώσεις γι’ αυτά που διαβάζει. Οι σημειώσεις πρέπει να είναι λιτές (όχι μακροσκελείς και λεπτομερείς), αλλά περιεκτικές.
• να αποφεύγει τα εξωτερικά ερεθίσματα (η συγκράτηση πληροφοριών είναι κατά 18% μεγαλύτερη όταν δεν ακούει παράλληλα μουσική και κατά 22% μεγαλύτερη όταν δεν έχει ανοικτή τηλεόραση).
• να μελετά την εξεταστέα ύλη εγκαίρως. Όσα μαθαίνει υπό το άγχος των εξετάσεων, ξεχνιούνται πιο εύκολα.
• να κάνει συστηματικές επαναλήψεις. Η συχνή επανάληψη βοηθά στην εδραίωση της μάθησης. Σε περιπτώσεις ανεπάρκειας χρόνου προτιμώτερη είναι η προσεκτική μελέτη λίγων σημαντικών στοιχείων, παρά η επιπόλαιη ανάγνωση όλης της ύλης.
• πριν από την εξέταση να δίνει χρόνο στον εαυτό του για χαλάρωση και ηρεμία. Άγχος, ένταση και πανικός αυτή την ώρα δεν ωφελούν, αντίθετα επιδεινώνουν την κατάσταση. Το άγχος μπορεί σε λογικά επίπεδα να βελτιώσει το βαθμό εγρήγορσης του ατόμου. Αν αυξηθεί όμως υπερβολικά, μπορεί και να ακινητοποιήσει το άτομο.

Οι παραπάνω επισημάνσεις δεν αποσκοπούν στην κατάργηση του ελεύθερου χρόνου. Η σωστή και μεθοδική οργάνωση μπορεί να οδηγήσει και στη δημιουργική εκμετάλλευση του χρόνου μελέτης και στην απόλαυση του ελεύθερου χρόνου. Ακολουθώντας τις παραπάνω υποδείξεις μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί μας να αποκτήσει σωστές συνήθειες μελέτης για την επόμενη φορά που θα βρεθεί ενώπιον εξετάσεων. Η επιμελής προετοιμασία στις περισσότερες περιπτώσεις μπορεί να εγγυηθεί θετικά αποτελέσματα.

Με δεδομένο ότι οι εξετάσεις έχουν μπει για τα καλά στη ζωή όλων, μικρών και μεγάλων μαθητών, φοιτητών, εργαζομένων, είναι σημαντικό να αποκτήσει το παιδί μας δεξιότητες σωστής μελέτης, αν θέλει να πετυχαίνει τα μέγιστα στις εξετάσεις που θα δίνει. Τα όσα περιγράφονται παρακάτω ισχύουν για τα παιδιά μας, αλλά μπορούν να αφορούν και σε μας τους ίδιους.

Συχνά η αποτυχία στις εξετάσεις αποδίδεται στη δυσκολία των θεμάτων, στην πολυπλοκότητα της διατύπωσης, στη δυστροπία των καθηγητών ή των εξεταστών. Κατά τη γνώμη μας όμως, μια από τις κύριες αιτίες είναι η ελλιπής προετοιμασία. Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε από την αρχή ότι για τη σωστή προετοιμασία σημασία δεν έχει η ποσότητα, αλλά η ποιότητα του διαβάσματος. Αναπόφευκτα λοιπόν το βάρος πέφτει στην αποτελεσματική και αποδοτική μελέτη και στην κατάρτιση ενός προγράμματος εργασίας. Το πρόγραμμα αυτό πρέπει να είναι προσεγμένο, εφικτό, ευέλικτο και καλύτερα να έχει γραπτή μορφή.

Η προς μελέτη ύλη πρέπει να ισοκατανεμηθεί στο χρόνο που έχει το παιδί στη διάθεσή του, π.χ. μέχρι τις εξετάσεις. Στόχος μας κάθε μέρα πρέπει να είναι η ολοκλήρωση ενός κεφαλαίου ή μιας συγκεκριμένης ενότητας. Έτσι θα είμαστε σίγουροι πως η μελέτη προχωράει κανονικά. Αυτό επίσης το εφοδιάζει με ηρεμία και δύναμη για το διάβασμα της επόμενης μέρας.

Όσον αφορά στην καθεαυτό μελέτη, πρέπει να έχουμε υπ’ όψη μας τα εξής:

• οτιδήποτε κι αν διαβάζει, δεν θα μπορέσει να το συγκρατήσει στη μνήμη του, αν δεν καταφέρει να βρει τη σχέση του με την καθημερινή μας ζωή (ή αν εμείς δεν το βοηθήσουμε να τη βρει).
• για να μάθει κάτι σωστά, πρέπει να μπορεί να το κατανοεί πλήρως. Εδώ χρειάζεται το πλούσιο λεξιλόγιο και η καλή χρήση της γλώσσας. Επιβεβλημένη λοιπόν θεωρείται η χρήση ενός σύγχρονου λεξικού και η συνεχής ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων και δοκιμίων. Έτσι βελτιώνουμε παράλληλα και την ταχύτητα ανάγνωσης και κατανόησης.
• για να μην κουράζεται πολύ το μυαλό του, καλό είναι να έχει ποικιλία στη μελέτη: λίγο διάβασμα, λίγο γράψιμο, μετά λίγη επανάληψη κ.ο.κ. Ποικιλία χρειάζεται και μεταξύ των μαθημάτων: μετά τα Μαθηματικά ας διαβάζει λίγη Ιστορία, μετά λίγη Φυσική, έπειτα Γεωγραφία κ.ο.κ.
• ένας καλός τρόπος ξεκούρασης του μυαλού μεταξύ των διαβασμάτων είναι το να ασχολείται με σκάκι, τάβλι, διάφορους γρίφους, σταυρόλεξα κλπ, παρά να αδρανεί (π.χ. παρακολουθώντας τηλεοπτικές σειρές που καλλιεργούν την παθητικότητα).
• όταν έχει να μάθει σχήματα, χημικούς και μαθηματικούς τύπους, εξισώσεις, χάρτες, διαγράμματα, οργανογράμματα, αρχιτεκτονικούς ρυθμούς, σχέδια μαχών κλπ, αποτελεσματικότερο είναι να σχεδιάζει τις εικόνες του βιβλίου αντιγράφοντάς τες, παρά να προσπαθεί να τις απομνημονεύσει κοιτώντας τες.
• να αντιμετωπίζει τη μελέτη της κάθε μέρας σαν να ήταν η μόνη που έχει να κάνει, χωρίς να το απασχολεί ο όγκος του μελλοντικού διαβάσματος. Έτσι αποφεύγει το άγχος.
• να προσπαθεί να μάθει τις ενότητες συνολικά και όχι πρόταση-πρόταση.
• να αποβάλει τη συνήθεια να ξαναδιαβάζει μηχανικά δυο και τρεις φορές την ίδια πρόταση ή παράγραφο.
• να υπογραμμίζει σωστά τα κείμενα που διαβάζει, για να βοηθά την προσοχή του να συγκεντρωθεί πάνω τους. Κατά την επανάληψη οι υπογραμμίσεις και οι πλαγιότιτλοι το βοηθούν να κερδίσει πολύτιμο χρόνο. Αυτό όμως που δεν βοηθά είναι μια σελίδα γεμάτη υπογραμμίσεις.
• στο τέλος κάθε ευρύτερης ενότητας μπορούμε να το εξετάζουμε και μάλιστα γραπτώς, όπως γίνεται και στις εξετάσεις. Αν και στην αρχή κάτι τέτοιο φαντάζει χρονοβόρο, μακροπρόθεσμα αποδεικνύεται ότι συμβάλλει στην καταπολέμηση του άγχους και στην απόκτηση αυτοπεποίθησης.

Η τήρηση των παραπάνω αρχών μπορεί να οδηγήσει σε σωστές συνήθειες μελέτης και σε επαρκή προετοιμασία με απώτερο στόχο την επιτυχία, κυρίως στις εξετάσεις. Διαβάστε στο Β΄ μέρος για τους παράγοντες που βοηθούν τη συγκέντρωση και την απομνημόνευση των όσων διαβάζει το παιδί μας.