×

Προειδοποίηση

JUser: :_load: Αδυναμία φόρτωσης χρήστη με Α/Α (ID): 1170

Πώς να καταλάβω καλύτερα τον έφηβο που μεγαλώνω;

Ποιες αντιστοιχίες υπάρχουν στον ψυχισμό ενός βρέφους κι ενός εφήβου;
Η βρεφική ηλικία και η εφηβεία είναι δύο διαφορετικές φάσεις στη διαδικασία εξέλιξης του ανθρώπου. Κι όμως συνδέονται.
 
Η ικανοποίηση των ενορμήσεων, η κεντρική θέση που έχει το σώμα, οι μηχανισμοί άμυνας και ο ναρκισσισμός είναι κάποια κοινά στοιχεία στον ψυχισμό βρεφών και εφήβων.  Ας δούμε αναλυτικά τι συμβαίνει σ’ ένα βρέφος και σ’ έναν έφηβο.
 
(Α) Οι Ενορμήσεις
Οι ενορμήσεις είναι σωματικές απαιτήσεις που παρακινούν τον ψυχισμό να δράσει με σκοπό την άντληση ηδονής, την ικανοποίηση. Συνοδεύουν την ύπαρξή μας, υπάρχουν όσο υπάρχουμε. Αλλάζει μόνο ο τρόπος που τις βιώνουμε και τις διαχειριζόμαστε  ανάλογα με το επίπεδο εξέλιξής μας.
 
Όταν το βρέφος βρίσκεται στο στοματικό επίπεδο, φωνάζει, κλαίει, πιπιλάει, δαγκώνει για να διεκδικήσει την τροφή που του δίνει την ευχαρίστηση. Δεν σταματάει, αν δεν πάρει αυτό που από τις αισθήσεις του ξέρει πως προσφέρει ηδονή. Ακυρώσεις ή ματαιώσεις σε αυτό το στάδιο προκαλούν στο βρέφος μεγάλο άγχος, το οποίο «καταγράφεται» μέσα του και αναζωπυρώνεται σε μια δυναμική εξέλιξη στη φάση της εφηβείας.
 
Οι ενορμήσεις, εκδηλώνονται με ιδιαίτερη ένταση και στις δυο αυτές εξελικτικές φάσεις. Ο έφηβος, ξαναμπαίνει σε μια φάση «στοματικότητας». Το σώμα του, που αλλάζει, επαναφέρει την ανάγκη να «τραφεί» είτε κυριολεκτικά είτε συναισθηματικά και ψυχολογικά. Στην εφηβεία, λοιπόν, το σώμα ανακαταλαμβάνει απόλυτα κεντρική θέση, όπως είχε και στη βρεφική ηλικία.
 
(Β) Η κεντρική θέση που έχει το σώμα
Το βρέφος είναι εξαρτημένο από το μητρικό στήθος. Είναι αυτό που όχι μόνο το τρέφει, αλλά του δίνει και ευχαρίστηση, ηδονή.  Όταν δεν του δίνουν αυτό που επιθυμεί, πεινά και νιώθει μοναξιά, αισθάνεται πως διαχωρίζεται από το μητρικό στήθος, δεν είναι «ένα» μαζί του και δεν μπορεί να πάρει ικανοποίηση όποτε θέλει, αλλά μόνο όταν έρχεται η μαμά, που αποκτά πλέον υπόσταση. Ο διαχωρισμός του βρέφους από τα εξωτερικά αντικείμενα του κόσμου του, όπως είναι στην προκειμένη περίπτωση το μητρικό στήθος, είναι μια εμπειρία που το σοκάρει. Βιώνει πλέον τον εαυτό του σαν ξεχωριστή οντότητα. Το μωρό, όταν πια συνειδητοποιεί πως διαχωρίζεται από το σώμα της μητέρας κι αποκτά αυτόνομη υπόσταση χρησιμοποιεί κάθε μέρος του σώματός του, για να φτάσει στην αρχή της ηδονής, στην ικανοποίηση των πρωταρχικών του αναγκών: το στόμα και τα πρώτα δόντια, το πιπίλισμα και το δάγκωμα.
 
Το ίδιο σοκ περνάει και ο έφηβος. Σταδιακά συνειδητοποιεί πως έχει πλέον ένα σώμα που του ζητάει επιτακτικά να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, που τις φοβάται ταυτόχρονα.  Στη διαδικασία ανακάλυψης του σώματός του και την οριστική του ταυτοποίηση, ο έφηβος μπορεί να βιώσει το σώμα του ως πηγή αδυναμίας, ντροπής, να το απορρίψει, να το παραμελήσει. Η έντονη παρόρμησή του να το απολαύσει με τις αισθήσεις του τον μπερδεύει. Ο έφηβος αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην επιθυμία και στο φόβο σωματικών επαφών. Παράλληλα συνειδητοποιεί ότι παύει να είναι πια το ‘παιδάκι των γονιών’. Ο αποχωρισμός από το αντικείμενο που μέχρι τώρα διασφάλιζε τη σιγουριά της παιδικής του ηλικίας βιώνεται έντονα. Όπως και το βρέφος, για να αντέξει τη στέρηση, αναπτύσσει επιθετικότητα.
 
(Γ) Μηχανισμοί άμυνας-επιθετικότητα
Παιδιά που μπαίνουν στην εφηβεία μετατρέπουν την ανάγκη τους να «τραφεί» το σώμα σε αδηφαγία ή αποκτούν διάφορες εξαρτήσεις όπως τσιγάρο, αλκοόλ κλπ. Σε ακραίες περιπτώσεις, οι άμυνες που αναπτύσσονται σε αυτήν την αναβίωση της στοματικής φάσης μπορεί να οδηγήσουν τον έφηβο στη βουλιμία ή και στην ψυχογενή ανορεξία.
 
Τέτοιες συμπεριφορές, κρύβουν μια παθητική επιθετικότητα, δοκιμάζουν το γονέα. Όμως, αυτή η επιθετικότητα δεν έχει πράγματι σκοπό να καταστρέψει τον γονέα ή τη σχέση μαζί του, αλλά  να ελέγξει τα όρια της αντοχής και ανοχής τους. Τόσο το βρέφος των 6 μηνών όσο και ο έφηβος των 16 ετών, έχουν ανάγκη από ένα σταθερό και δοτικό αντικείμενο. Το μωρό χρειάζεται τη μητέρα ή το πρόσωπο που το φροντίζει, γιατί απ’ αυτό εξαρτάται όλη του η ύπαρξη. Ο δε έφηβος χρειάζεται τους γονείς, γιατί με βάση αυτό το σταθερό σημείο θα προσδιορίσει τη νέα του αυτόνομη ύπαρξη και θα διεκδικήσει τη θέση του στη ζωή.
Ο γονέας που επιστρέφει ή παραμένει εκεί και ικανοποιεί τις ανάγκες του βρέφους-εφήβου γίνεται «καλός», ενώ εκείνος που απομακρύνεται και προκαλεί δυσφορία γίνεται «κακός». Ο ίδιος γονέας αποκτά διπλή ιδιότητα: όταν είναι εκεί και παρέχει είναι καλός, όταν λείπει ή δεν μπορεί να προσφέρει, όταν επιπλήττει ή τιμωρεί, είναι κακός.  Η «θετική» εικόνα του γονέα που θα εσωτερικεύσει το παιδί από τη βρεφική του ηλικία, είναι απαραίτητη για τη συναισθηματική σταθερότητά του αργότερα ως εφήβου και για την ομαλή είσοδό του στον κόσμο των ενηλίκων.
 
Ο έφηβος στην προσπάθειά του να επιλέξει τη «δική του ζωή», επιστρατεύει διάφορους μηχανισμούς άμυνας που πηγή τους έχουν κάποιες ενστικτώδεις κινήσεις που «μαθαίνει», όταν είναι βρέφος από τη μητέρα, τις μιμείται και τις επαναλαμβάνει προς τη μητέρα. Για να δώσουμε ένα παράδειγμα, η πρώτη αφηρημένη έννοια που κατανοεί το βρέφος μετά τον 8ο μήνα της ζωής του είναι η άρνηση είτε με το νεύμα είτε με το χέρι της μητέρας. Αυτή γίνεται αντικείμενο μίμησης κι αργότερα, στην εφηβεία ανακαλείται, με μεγαλύτερη γνωστική επεξεργασία, κι εκφράζεται με «ανυπακοή». Η ανυπακοή μπορεί να είναι λεκτική, δηλαδή φρασεολογία προσωπικού χαρακτήρα και συγκεκριμένης συναισθηματικής φόρτισης ή και χρήση επινοημένου κώδικα επικοινωνίας (αργκό). Επίσης, η ανυπακοή μπορεί να είναι συμβολική και να εκφράζεται με ανορθόδοξο ντύσιμο, εκκεντρική κόμμωση και εμφάνιση, αλλά μπορεί να είναι και πραγματική ανυπακοή και να εκφράζεται με τη συμμετοχή του εφήβου σε ομάδες συνομήλικων με επιθετική συμπεριφορά.
Ο έφηβος στην προσπάθειά του να βρει την ταυτότητά του χρησιμοποιεί όλες τις αμυντικές μεθόδους της βρεφικής και παιδικής ηλικίας. Αρνείται, απωθεί και στρέφεται ενάντια στον εαυτό του  προκαλώντας τη λεγόμενη «κρίση της εφηβείας».
 
(Δ) Ο ναρκισσισμός
Τη συμπεριφορά του βρέφους διέπει ένας φυσιολογικός πρωτογενής ναρκισσισμός. Για κάθε βρέφος το κέντρο του κόσμου του είναι ο εαυτός του κι αυτό είναι απαραίτητο για να κρατηθεί στη ζωή.
 
Στη συμπεριφορά του εφήβου παρατηρείται επίσης ναρκισσιστική έξαρση. Ο έφηβος μπορεί να επιδεικνύει τον εαυτό του και τα επιτεύγματά του, να αμφισβητεί, να επιδίδεται σε διάφορες μορφές επικίνδυνης συμπεριφοράς, να είναι παθητικά επιθετικός δείχνοντας εσωστρέφεια και αντικοινωνική συμπεριφορά, τάσεις ασκητισμού και υποτίμησης, ανάλογα με τα βιώματα των προηγούμενων σταδίων εξέλιξης.
 
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Σημαντική είναι η ουσιαστική παρουσία των γονέων και η επαφή τους με το παιδί σε όλη την πορεία της εξέλιξής του. Εξίσου σημαντική είναι η επαφή τους με τον ίδιο τους τον εαυτό, χωρίς να ξεχνούν τη δική τους αντίστοιχη πορεία από την εφηβεία στην ενήλικη ζωή.

 

Γράφει η Ευτυχία Κατσανδρή (Κοινωνιολόγος – Σωματική Ψυχοθεραπεύτρια)

PARENTBOOK.GR

Μια μοντέρνα οικογένεια βάφει τα στερεότυπα με το χρώμα που της ταιριάζει. 

Το parentbook.gr είναι μια ιστοσελίδα για όλες τις οικογένειες. Εκείνες που έχουν παιδί, εκείνες που βιώνουν εγκυμοσύνη, δεν έχουν παντρευτεί, εκείνες που δεν θα παντρευτούν ποτέ. Γονείς, singles, κατοικίδια, όλοι μια παρέα εδώ, επιλέγουμε το χρώμα που μας ταιριάζει…

Ο παρών ιστότοπος χρησιμοποιεί cookies για να εξασφαλίσει για εσάς την καλύτερη εμπειρία. More details…