Τα αποτελέσματα του PISA για την εκπαίδευση - Ακούει κανείς;

Εκπαιδευτικοί και γονείς αλλά και δημοσιογράφοι ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τα αποτελέσματα διεθνών ερευνών για την εκπαίδευση. Το Διεθνές Πρόγραμμα PISA για την Αξιολόγηση των Μαθητών (Programme for International Student Assessment) είναι μία από τις πιο σημαντικές έρευνες στην Εκπαίδευση για τις επιδόσεις των 15χρονων μαθητών. Οι περισσότεροι γονείς  γνωρίζουμε το πρόγραμμα PISA από τα δημοσιεύματα σε εφημερίδες που αναφέρονται δυστυχώς στα απογοητευτικά αποτελέσματα για την Ελλάδα.

Η έρευνα PISA διεξάγεται ανά τριετία (από το 2000 έως σήμερα), με διαφορετικό κύριο αντικείμενο κάθε φορά, και σύμφωνα με συγκεκριμένες και αυστηρές προδιαγραφές που είναι κοινές και συμφωνημένες για όλες τις συμμετέχουσες χώρες. Το PISA 2012 είχε ως κύριο αντικείμενο αξιολόγησης τα Μαθηματικά, ενώ εξετάστηκαν επίσης, με συνοπτικό τρόπο, η Κατανόηση Κειμένου και οι Φυσικές Επιστήμες. Συμμετείχαν 65 χώρες (34 χώρες του ΟΟΣΑ και 31 συνεργαζόμενες χώρες/οικονομίες) που αντιπροσωπεύουν πάνω από το 80% της παγκόσμιας οικονομίας. Από την Ελλάδα συμμετείχαν 5.000 15χρονοι μαθητές από 192 δημόσια και ιδιωτικά σχολεία Δ/θμιας Εκπαίδευσης.

Από τα αποτελέσματα του PISA 2012, όπως ανακοινώθηκαν από τη Χρύσα Σοφιανοπούλου (Εθνική Διαχειρίστρια PISA, Επίκουρη Καθηγήτρια Tμήματος Πληροφορικής και Τηλεματικής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου) αναφέρουμε εδώ δύο βασικά συμπεράσματα:

• Η επαρχία Σαγκάη της Κίνας (με μέση βαθμολογία 613 μονάδες) πέτυχε την υψηλότερη βαθμολογία στα Μαθηματικά με 119 μονάδες πάνω από τη μέση βαθμολογία των χωρών του ΟΟΣΑ, που ισοδυναμούν με σχεδόν 3 έτη φοίτησης στο σχολείο. Η Σιγκαπούρη, το Χονγκ Κονγκ-Κίνα, η Ταϊβάν-Κίνα, η Κορέα, το Μακάο-Κίνα, η Ιαπωνία, το Λιχτενστάιν, η Ελβετία και η Ολλανδία με φθίνουσα σειρά βαθμολογίας, συμπληρώνουν την δεκάδα των χωρών με την υψηλότερη βαθμολογία στα Μαθηματικά.
• Η Ελλάδα με μέση βαθμολογία 453 μονάδες κατατάσσεται στην ομάδα χωρών με χαμηλότερη βαθμολογία από τη μέση βαθμολογία των χωρών του ΟΟΣΑ (με στατιστικά σημαντική διαφορά). Η Σερβία, η Τουρκία και η Ρουμανία είναι οι χώρες των οποίων η βαθμολογία των οποίων δεν παρουσιάζει στατιστικά σημαντική διαφορά με τη βαθμολογία της Ελλάδας.

Κάθε φορά που ανακοινώνονται τα αποτελέσματα και η χαμηλή θέση της χώρας μας, πολλοί είναι αυτοί που σπεύδουν να υποβιβάσουν τη σημασία τους, υποστηρίζοντας ότι δεν είναι αντιπροσωπευτικά, γιατί τα εκπαιδευτικά συστήματα διαφέρουν στους σκοπούς και τη φιλοσοφία τους. Η αλήθεια όμως είναι ότι η διεθνής επιστημονική ομάδα που αναπτύσσει τα σχετικά τεστ (που είναι κοινά για τους μαθητές όλων των χωρών) ακολουθεί συγκεκριμένη μεθοδολογία και λαμβάνει υπόψη τις διαφορές των εκπαιδευτικών συστημάτων όλων των χωρών, ώστε τα αποτελέσματα να είναι συγκρίσιμα και φυσικά να έχουν νόημα για αυτούς που σχεδιάζουν την εκπαιδευτική πολιτική στις χώρες που συμμετέχουν.

Τα αποτελέσματα λοιπόν του PISA προορίζονται να αξιοποιούνται από τα στελέχη της εκπαίδευσης κάθε χώρας.  

Θα είχε άραγε νόημα να μελετήσουμε σε βάθος τα αποτελέσματα του PISA;

Πρόσφατα δημοσιεύτηκε ένα άρθρο του Alfonso Echazarra (Αναλυτή της Εκπαίδευσης), στο οποίο δίνονται παραδείγματα χωρών που κινητοποιήθηκαν από τα αρνητικά αποτελέσματα του PISA και τα αξιοποίησαν για να επανασχεδιάσουν την εκπαιδευτική τους πολιτική.

Το πρώτο παράδειγμα που αναφέρει είναι η Γερμανία που όταν είδε το 2009 να έχει απογοητευτικές επιδόσεις, έθεσε ως στόχο τη βελτίωση των μαθητών της. Άλλο παράδειγμα είναι η Ουαλία η οποία έχει θέσει ως στόχο να είναι ανάμεσα στις 20 πρώτες θέσεις το 2015. Ο Alfonso Echazarra υποστηρίζει ότι η μέχρι τώρα πορεία του PISA δείχνει ότι οποιαδήποτε χώρα μπορεί να βελτιώσει τη θέση της και μάλιστα σχετικά γρήγορα. Χώρες πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, όπως η Χιλή, η Γερμανία, το Ισραήλ, η Μαλαισία, η Ρουμανία έχουν επιδείξει σημαντική βελτίωση ειδικά όσον αφορά τις επιδόσεις των μαθητών στα Μαθηματικά.

Η Πολωνία είναι ένα ακόμη παράδειγμα της γρήγορης βελτίωσης που μπορεί μια χώρα να επιτύχει, αφού κατάφερε μετά τα πρώτα αρνητικά αποτελέσματα που είχε στο PISA να βελτιώσει τη θέση της και να βρίσκεται στις 10 πρώτες θέσεις των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ (Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη). Εξίσου γρήγορα βήματα βελτίωσης έχουν κάνει η Τουρκία, η Ιταλία, η Βουλγαρία, η Πορτογαλία, η Ρουμανία και το Μεξικό. Μάλιστα, αυτό που πρέπει να υπογραμμιστεί είναι ότι η βελτίωση της επίδοσης μιας χώρας έχει να κάνει με τη βελτίωση της επίδοσης των αδύνατων μαθητών και όχι με τον αποκλεισμό τους από την εκπαίδευση. Σημαντικά τέτοια παραδείγματα ειδικά για τα Μαθηματικά είναι το Μεξικό, η Τυνησία και η Τουρκία.

Φαίνεται, επομένως, ότι αυτό που κάνει τη διαφορά στον τρόπο με τον οποίο μια χώρα επεξεργάζεται τα αποτελέσματα του PISA είναι η πρόθεσή της να βελτιωθεί κι αυτό είναι που πρέπει να ξανασκεφτούν όσοι χαράζουν την εκπαιδευτική πολιτική στη χώρα μας.

Μια τελευταία παρατήρηση: Θα άξιζε τον κόπο να ρίξετε μια ματιά σε παραδείγματα θεμάτων από τα τεστ του PISA (http://www.iep.edu.gr/pisa/index.php/2012-03-13-10-41-15).

Θα διαπιστώσετε ότι η φιλοσοφία που διέπει τα τεστ του PISA δεν είναι να εξετάσει στείρες γνώσεις αλλά την ικανότητα των μαθητών να χρησιμοποιούν τις πληροφορίες που τους δίνονται για να διατυπώσουν λογικά συμπεράσματα. Νομίζω ότι όλοι μας θα συμφωνούσαμε ότι αυτός πρέπει να είναι βασικός σκοπός ενός εκπαιδευτικού συστήματος. Τα τεστ λοιπόν του PISA εξετάζουν αν το εκπαιδευτικό σύστημα εφοδιάζει τους μαθητές με την ικανότητα να χρησιμοποιούν τη μαθηματική σκέψη και την κρίση τους, για να επεξεργαστούν ένα πρόβλημα, να κατανοήσουν ένα κείμενο και τελικώς να χρησιμοποιήσουν την πληροφορία που τους δίνεται. Επιπλέον, σημειώνουμε ότι κατά τη βαθμολόγηση δεν λαμβάνονται υπόψη τυχόν ορθογραφικά ή συντακτικά λάθη, ενώ πάντα ο βαθμολογητής έχει στη διάθεσή του έναν Οδηγό με αποδεκτές και μη αποδεκτές απαντήσεις, ώστε να διασφαλίζεται σε μεγάλο βαθμό αφενός η αντικειμενικότητα και αφετέρου η δυνατότητα συγκρίσιμων αποτελεσμάτων.

Το 2015 πρόκειται να διεξαχθεί η έκτη έρευνα PISA με εστίαση στις Φυσικές Επιστήμες. Στο PISA 2015 θα διερευνηθούν, επίσης, αλλά με συνοπτικότερο τρόπο, το γνωστικό επίπεδο και οι δεξιότητες των μαθητών στην Κατανόηση Κειμένου, στα Μαθηματικά, καθώς και, για πρώτη φορά, στη Συνεργατική Επίλυση Προβλήματος.

Πολύ φοβάμαι ότι αυτό το νέο πεδίο αξιολόγησης των μαθητών, η Συνεργατική Επίλυση Προβλήματος, θα φέρει στο προσκήνιο νέες αδυναμίες του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Η κουλτούρα συνεργασίας λείπει από το σχολείο και είναι λίγοι οι εκπαιδευτικοί που έχουν αναζητήσει τρόπους διδασκαλίας της συνεργασίας, αντιλαμβανόμενοι ότι η συνεργασία πρέπει να είναι αντικείμενο διδασκαλίας.

Η Έρευνα PISA 2015 θα διεξαχθεί στη χώρα μας  μόνο ηλεκτρονικά και αναμένεται να συμμετάσχουν σε αυτή περισσότερες από 70 χώρες (οι μισές, περίπου, από τις οποίες είναι χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ). Από την Ελλάδα θα λάβουν μέρος 231 σχολεία και περίπου 6.300 μαθητές.

-------------------------

Εύη Τρούκη, Δρ. Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας, Ερευνήτρια

--------------------------------------

Αποτελέσματα PISA 2012