Γράφει η Κατερίνα Δημητρακοπούλου
Πριν από δύο εβδομάδες παρακολούθησα μια ομιλία του διακεκριμένου Ψυχιάτρου Ματθαίου Γιωσαφάτ. Ο σπουδαίος αυτός επιστήμονας, με πολύχρονη εμπειρία στην παιδοψυχιατρική και την οικογενειακή θεραπεία, ανέφερε σε κάποιο σημείο της ομιλίας του, πως ενώ έχει δουλέψει σε πολλές χώρες του κόσμου και σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές, πιστεύει ακράδαντα ότι η ελληνική οικογένεια είναι η ... χειρότερη. Το πιο ενδιαφέρον δε ήταν πως όλοι όσοι παρακολουθούσαμε την ομιλία του, συγκατανεύσαμε σιωπηλά, δίχως ίχνος έκπληξης ή αμφισβήτησης.
Εκείνο το συγκεκριμένο Σάββατο, 1300 νοήμονες άνθρωποι αποδεχτήκαμε χωρίς ίχνος εξέγερσης την παραπάνω διαπίστωση, στενάζοντας μάλιστα με ανακούφιση για την πικρή αλήθεια που κάποιος ηλικιωμένος και απόλυτα επιτυχημένος άνθρωπος, ο οποίος δεν έχει κανένα όφελος, τόλμησε να αναφέρει δημόσια.
Αλήθεια τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Νομίζω πως όλοι θα συμφωνήσουμε πως δεν αναφερόμαστε στους ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς των γιορτινών ημερών ούτε και στην οικονομική αυτονόητη βοήθεια που προσφέρει η ελληνική οικογένεια στα μέλη που βρίσκονται σε ανάγκη. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η ελληνική ευρύτερη οικογένεια συντηρεί το 1.200.000 ανέργους που σήμερα ζουν στη χώρα μας – διαφορετικά τα αποτελέσματα της κρίσης θα ήταν πολύ ισχυρότερα.
Ο χαρακτηρισμός αυτός αναφερόταν κυρίως στις βαθιές πεποιθήσεις- συμπεριφορές που κληρονομούνται από γενιά σε γενιά, άκριτα και μάλλον ασυνείδητα. Η εκρηκτική πλειοψηφία των γονέων αναπαράγουμε τις συμπεριφορές των γονέων μας ή σπεύδουμε να υιοθετήσουμε τις ακριβώς αντίθετες (π.χ. ένας γονιός που ως παιδί είχε μεγαλώσει σε στερημένη οικονομικά οικογένεια, στερεί από τα παιδιά του υλικά αγαθά παρά το γεγονός ότι έχει την άνεση να τα προσφέρει ή τους αγοράζει ο,τιδήποτε προκειμένου να «ταΐσει» τη δική του ανάγκη). Αυτή η απλουστευμένη ερμηνεία, εάν την αναλύσουμε μπορεί να μας οδηγήσει σε ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες προσωπικές εξηγήσεις των διαφόρων συμπεριφορών ή απόψεων μας.
Όταν κάποιο ζευγάρι σήμερα φέρνει στον κόσμο ένα παιδί, το βασικό εφόδιο που έχει φεύγοντας με το μωρό από το μαιευτήριο για την ανατροφή του παιδιού είναι η «κασέτα» που έχει από τους δικούς του γονείς. Το «σωστό» ή το «λάθος» είναι λίγο – πολύ προαποφασισμένα. Αυτό οδηγεί στην ατέρμονη επανάληψη συμπεριφορών και νουθεσιών που συχνά, πολύ λίγη σχέση έχουν με τη σημερινή πραγματικότητα. Κλασσικό παράδειγμα για την παραπάνω διαπίστωση αποτελεί η επιμονή των γονέων τα παιδιά τους να αποκτήσουν ένα κρατικό πανεπιστημιακό πτυχίο ή/και να δημιουργήσουν τη δική τους οικογένεια. Ακόμα ένα κλασσικό παράδειγμα είναι ο έλεγχος που ασκούν οι γονείς μέσω της οικονομικής στήριξης στα ηλικίας 30+ παιδιά τους, η συχνή συγκατοίκηση με τις παραπάνω ηλικίες και η διαρκής παρεμβολή των γονέων στην προσωπική αλλά και επαγγελματική διαδρομή των παιδιών.
Πώς όμως μπορεί να σταματήσει αυτή η διαιώνιση;
Η παραδοχή και η συνειδητή επιλογή είναι οι πιο ενδεδειγμένες λύσεις. Δεν είναι όλες οι συμπεριφορές των γονιών μας «παρωχημένες, αρνητικές ή επιζήμιες». Θα πρέπει όμως να αποστασιοποιηθούμε, να τις «δούμε» και να αποφασίσουμε τι θα κρατήσουμε και τι θα πετάξουμε στη διαπαιδαγώγηση των δικών μας παιδιών. Κάθε φορά που τιμωρούμε, επιβραβεύουμε, ωθούμε, κριτικάρουμε, στηρίζουμε ή καταδικάζουμε μια απόφαση του παιδιού μας χρειάζεται πρώτα να ρωτάμε τον εαυτό μας: «Ποιος μιλάει τώρα; Εγώ ή και η φωνή της μαμάς ή του πατέρα μου;» Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι θεμελιώδης και έρχεται μόνο, αν δούμε τον εαυτό μας και το παιδί μας από μια ουδέτερη θέση, αυτή του «παρατηρητή». Μόνο βλέποντας τα πράγματα αποστασιοποιημένα, σα να συνέβαιναν σε κάποιον τρίτο, μπαίνουμε στη θέση να δούμε καθαρότερα τι ακριβώς συμβαίνει μέσα στα σπίτια μας.
Ίσως είναι και η μόνη μας ελπίδα να μεγαλώσουμε κόρες, οι οποίες να μην αποζητούν την έγκριση της μαμάς ή του μπαμπά για την επιλογή ερωτικού συντρόφου ή καριέρας. Ίσως οι γιοι μας να γίνουν άντρες που θα είναι περισσότερο ειλικρινείς με τους εαυτούς τους και θα υπολογίζουν ουσιαστικά τις συντρόφους τους. Ίσως τα παιδιά μας να μην ακολουθούν πια τα δικά μας επαγγέλματα, επειδή εμείς τους τα επιβάλλουμε, έστω και ασυνείδητα. Ίσως βγούν στην κοινωνία και λίγο περισσότεροι ποιητές, συγγραφείς, ζωγράφοι, μουσικοί, φυσιοδίφες, εξερευνητές, ορειβάτες ή φωτογράφοι. Και αν ακόμη τίποτε από τα παραπάνω δεν γίνει… εμείς σαν γονείς θα ξέρουμε ότι τουλάχιστον δεν «ταπώσαμε» κάθε δημιουργική επιθυμία των παιδιών μας από δική μας ανασφάλεια ή φόβο. Θα έχουμε αλλάξει τη γονιδιακή μνήμη και θα έχουμε προσθέσει ένα μικρό λιθαράκι στην εξέλιξή μας. Το σημερινό μοντέλο έχει αποτύχει έτσι και αλλιώς. Η κοινωνία μας σήμερα έχει περισσότερο ανάγκη από ποτέ ενήλικες συνειδητούς, ικανούς να πάρουν την ευθύνη της δικής τους ζωής στα χέρια τους και να είναι πιο ανεξάρτητοι σε κάθε επίπεδο.
Γιατί να μην δοκιμάσουμε έστω κάτι καινούργιο;
Κ.Δ.